राज्यात सध्या (Maharashtra Heavy Rain Alert) हवामान पुन्हा एकदा बदलू लागले असून, अनेक भागांत पावसाने जोरदार हजेरी लावली आहे. कोकण किनारपट्टीपासून ते घाटमाथ्याच्या भागांपर्यंत मुसळधार सरी कोसळत आहेत. काही जिल्ह्यांमध्ये ढगाळ वातावरण आणि हलकासा पाऊस सुरू असतानाच, काही भागांत मुसळधार पावसामुळे जनजीवन विस्कळीत होण्याच्या मार्गावर आहे. भारतीय हवामान खात्याने नुकताच जारी केलेला अलर्ट अत्यंत महत्त्वाचा मानला जात असून, पुढील ३ दिवस महाराष्ट्राच्या विविध भागांसाठी धोक्याचा इशारा दिला गेला आहे. यामध्ये मराठवाड्याचा समावेश असून, या भागात येणाऱ्या दिवसांत पावसाची स्थिती कशी राहणार आहे, याची माहिती जाणून घेणे गरजेचे ठरणार आहे.
राज्यातील पावसाचा अंदाज लक्षात घेता, २३ जूनपासून पालघर, डहाणू, बोईसर या भागांत पावसाचा जोर कायम आहे. या भागात केवळ पावसाच नव्हे, तर जोरदार वादळी वाऱ्यांचादेखील अनुभव लोकांनी घेतला आहे. सकाळपासून सतत कोसळणाऱ्या सरींमुळे या भागातील नागरिकांनी घराबाहेर पडताना विशेष खबरदारी घेण्याचा सल्ला हवामान विभागाने दिला आहे. त्याचवेळी कोकणात आणि घाटमाथ्याच्या भागांमध्ये पावसाने आक्रमक रूप धारण केले असून, मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांमध्ये पावसाचा जोर कमीअधिक प्रमाणात जाणवतो आहे.
हे पण वाचा: खरीप हंगामाच्या सुरुवातीलाच वाणी कीडचा घातक हल्ला! शेतकऱ्यांसाठी सावधानतेचा इशारा वाचा प्रभावी उपाययोजना | Vani Pest Control Methods
हवामान खात्याच्या मते, २४ जूनपासून राज्यात पुन्हा एकदा पावसाचा जोर वाढण्याची शक्यता आहे. कोकण विभागासह मध्य महाराष्ट्र, विदर्भ आणि मराठवाड्यातही पावसाची शक्यता आहे. मराठवाड्याबद्दल बोलायचे झाले तर, छत्रपती संभाजीनगर, जालना, परभणी, हिंगोली, नांदेड आणि जळगाव या जिल्ह्यांत पुढील २४-४८ तासांत हलक्या ते मध्यम स्वरूपाचा पाऊस होण्याची शक्यता व्यक्त करण्यात आली आहे. यामध्ये विशेषतः २६ जून रोजी मराठवाडा आणि विदर्भात पावसाचा जोर अधिक जाणवणार असून काही भागांत मुसळधार सरी पडण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
भारतीय हवामान विभागाने (The Indian Meteorological Department) २३ ते २७ जूनदरम्यान कोकण, गोवा, मध्य महाराष्ट्र, विदर्भ आणि मराठवाड्याच्या विविध भागांसाठी सतर्कतेचा इशारा जारी केला आहे. काही जिल्ह्यांत तीव्र ते अतितीव्र स्वरूपाचा पाऊस पडू शकतो, असा स्पष्ट इशारा हवामान खात्याने दिला आहे. त्यामुळे स्थानिक प्रशासनाने योग्य त्या उपाययोजना कराव्यात आणि नागरिकांनी अत्यावश्यक कारणाशिवाय प्रवास करणे टाळावे, असे आवाहन करण्यात आले आहे. शहरांमध्ये पाणी तुंबण्याची, रस्त्यांवर वाहतूक कोंडी होण्याची शक्यता असून ग्रामीण भागांत शेतांमध्ये पाणी साचणे, नाल्यांना पूर येणे यासारखे प्रश्न निर्माण होऊ शकतात.
मराठवाड्यातील हवामानावर नजर टाकल्यास, या भागात गेल्या काही आठवड्यांपासून पावसाचे प्रमाण अत्यल्प होते. अनेक ठिकाणी पेरण्यांकरिता आवश्यक असा पाऊस पडलेला नव्हता. मात्र आता हवामान खात्याच्या अंदाजानुसार, जून महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात काही प्रमाणात दिलासा देणारा पाऊस मराठवाड्यात कोसळू शकतो. हिंगोली, परभणी, नांदेड या जिल्ह्यांमध्ये शेतकऱ्यांनी संभाव्य पावसाचा अंदाज लक्षात घेऊन शेतीची तयारी सुरू करावी. पिकांचे आणि जनावरांचे योग्य रक्षण करणे, शेतीची साधने सुरक्षित ठेवणे आणि नाल्यांच्या नजीक शेती करत असाल तर योग्य बंधाऱ्यांची व्यवस्था करणे, हे गरजेचे आहे. यामुळे अचानक कोसळणाऱ्या पावसामुळे नुकसान होणार नाही याची खबरदारी घेतली जाऊ शकते.
शहरांमध्ये राहणाऱ्यांसाठीही पावसाचा अलर्ट (Rain alert for those living in cities too) महत्त्वाचा आहे. नागरिकांनी पावसात बाहेर पडताना खबरदारी घ्यावी. विजा चमकत असताना झाडांखाली थांबू नये, उघड्या जागी थांबणे टाळावे. पावसाच्या काळात अनेक वेळा विजांच्या कडकडाटामुळे अपघात होण्याच्या घटना समोर आल्यात. त्यामुळे हवामान विभागाच्या सूचना आणि स्थानिक प्रशासनाचे निर्देश नियमितपणे तपासावेत. मोबाईलवर हवामान ॲप किंवा स्थानिक बातम्यांद्वारे हवामानाबद्दल सतत अद्ययावत राहणेही आवश्यक ठरतं.
रस्त्यावर प्रवास करताना विशेष काळजी घ्या, कारण जोरदार पावसामुळे सडकेवर चिखल आणि पाणी साचण्याची शक्यता असते. वाहनचालकांनी विशेषतः रात्रीच्या वेळी वाहन चालवताना गती कमी ठेवावी आणि पाण्याने भरलेल्या रस्त्यांवरून शक्यतो टाळावे. पावसात वाहन बंद पडल्यास सुरक्षेसाठी वाहनातून बाहेर पडून उंच जागी जायचे नियोजन असावे.
गेल्या काही वर्षांतील अनुभव पाहता, हवामान विभागाचे अंदाज बऱ्याच प्रमाणात अचूक ठरले आहेत. त्यामुळे त्यांच्या सूचनांकडे दुर्लक्ष करणे म्हणजे संकटाला आमंत्रण देण्यासारखे ठरते. हवामानात होणारे लहानसहान बदलही काही वेळेस मोठ्या संकटाचे स्वरूप धारण करतात. त्यामुळे नागरिकांनी सजग राहणे अत्यंत आवश्यक आहे. शहरांमध्ये यंत्रणांनी गटारींची सफाई, पाण्याचा निचरा करण्यासाठी योग्य यंत्रणा तयार ठेवणे, जलद प्रतिसाद देणारी आपत्कालीन पथके तयार ठेवणे हे सर्व करणे प्रशासनाची जबाबदारी असली, तरी नागरिकांनीही त्यात सहभाग घेणे गरजेचे आहे.
कोकणात, विशेषतः मुंबई आणि ठाणे परिसरात दरवर्षी पावसामुळे लोकल सेवा आणि वाहतूक व्यवस्थेवर मोठा ताण येतो. अशा वेळी नागरिकांनी वेळेच्या आधीच प्रवासाचा अंदाज घेऊन बाहेर पडणे, शक्य असल्यास घरूनच काम करणे, अशा उपायांचा अवलंब करणे हितावह ठरेल. पावसाळ्यातील धोक्यांपासून बचाव करण्यासाठी प्राथमिक आरोग्य सुविधांचा वापर करून आरोग्याची देखील काळजी घेणे आवश्यक आहे.
मराठवाड्यात पुढील तीन दिवसांत कोसळणारा पाऊस कृषी अर्थव्यवस्थेसाठी काही प्रमाणात दिलासा देणारा असला तरी, अत्यधिक पावसामुळे संभाव्य हानी टाळण्यासाठी (Maharashtra Heavy Rain Alert) वेळेत उपाययोजना केल्या गेल्या पाहिजेत. शेतीची वस्ती, जनावरांची सुरक्षितता, वाहतुकीची साधने आणि कुटुंबाची सुरक्षा यासाठी प्रत्येकाने स्वतःहून पावले उचलावीत. फक्त हवामान खात्याच्या इशाऱ्यावर अवलंबून न राहता, आपल्या परिसरातील स्थितीचे नेहमी निरीक्षण करणे आणि जागरूक राहणे हेच सध्या काळाचे खरे भान आहे.
